عصب کشی چیست
دندان از دو بخش ساخته شده است:
1- تاج : بخشی از دندان است که در دهان قابل مشاهده است.
2- ریشه : که به استخوان فک گسترش یافته و دندان را در موقعیت خودش نگه میدارد.
قسمت های دیگر دندان نیز مینا (پوشش سخت خارجی)، عاج (مواد نرم تر که مینای دندان را پشتیبانی میکند)، سمان ( مواد سخت است که سطح ریشه را می پوشاند)، پالپ دندان (بافت نرم در مرکز دندان) می باشند. ایمپلنت دندان و جراحی لثه باعث بهبود وضعیت دندان می شود.
سیستم کانال ریشه شامل پالپ دندان و قسمتی از تاج است که به نوک ریشه گسترش پیدا کرده است. هر دندان میتواند بیش از یک ریشه داشته باشد. عصب کشی معالجه مجرای ریشه دندان (پالپ) است.
عمل عصب کشی برای جلوگیری از درد دندان خراب شده به خصوص هنگام خوردن و آشامیدن و حفظ زیبایی و ظاهر بیمار، انجام می شود. به خارج کردن ریشه دندان، تمیز کردن و شکل دادن به فضای کانال و در اخر پر کردن آن جهت جلوگیری از نفوذ باکتری به این قسمت ها و سیستم اعصاب دندانی، عصب کشی می گویند. درمان عصب کشی در اصل شامل پاکسازی و شک دادن داخل کانالهای ریشه در طول مناسب و مسدود کردن مسیر کانالها با مواد صناعی است، به صورتی که میکروارگانیسمها و میکروبهای داخل کانال ریشه پاکسازی شوند و امکان رشد میکروبها غیرممکن شود. عصب کشی یک دندان ممکن است ۱ تا ۳ جلسه به طول بینجامد. احساس درد بعد از عصب کشی دندان، در روزهای اول طبیعی است.
عصب کشی دندان در چه زمانی نیاز است؟
زمانی که بافت نرم مرکز دندان که پالپ نامیده می شود، دچار عفونت دندان همچون درد، لق شدن دندان، ورم در لثه نزدیک دندان آسیب دیده ، ترشح چرک، ورم صورت و … شد که در نهایت منجر به پوسیدگی دندان می شود، نیاز به عصب کشی داریم. یا به طور واضح تر زمانی که عصب دندان دچار درد شد، احتیاج به عصب کشی داریم که عواملی همچون پوسیدگی وسیع دندان، پر کردگی های وسیع قدیمی دندان، ترک در دندان، سایشهای شدید دندانی، عفونت عصب دندان، آبسه دندان، حساسیت دندان به سرما، گرما، ضربه و لمس می تواند باعث این درد شوند. درشکستگی دندان، اگر خط شکست از عصب گذشته باشد در این صورت، عصبی که با محیط خارج در تماس قرار گرفته باید تخلیه شود. گاهی اوقات عصب دندان درگیر پوسیدگی نمی شود ولی، پوسیدگی خود دندان به قدری پیشرفته است که نمی توان بدون عصب کشی، دندان را ترمیم کرد، یعنی برای به دست آوردن فضایی جهت گیر دادن مواد ترمیمی باید از فضای داخل پالپ و کانال استفاده کرد که به آن عصب کشی اجباری گفته می شود. وارد شدن ضربه به دندان، این ضربه می تواند در گذشته ها اتفاق افتاده باشد یا اینکه به علت وارد شدن ضربات سبک ولی مزمن، که گاهی به علت مرتب نبودن دندان ها از یک دندان به دندان دیگر وارد می شود اتفاق بیفتد. ضربه وارده در انتهای ریشه التهاب ایجاد می کند و باعث قطع خون رسانی به دندان و مرگ عصب دندان یا به اصطلاح، نکروز عصب می شود.بافت مرده دندان به مرور فاسد شده و باید از دندان خارج شود.در غیر این صورت عفونت به بافت همجوار انتقال می یابد.
پس از عصب کشی دندان، دندان ترمیم شده با روکش جدید باید فعالیت عادی خود را باز یابد و از نظر ظاهری زیبا باشد. اگر بیمار بهداشت دهان و دندان خود را به نحو مناسب رعایت کند، دندان ترمیم شده می تواند برای تمام عمر کارایی داشته باشد. از انجایی ک پوسیدگی دندان هنوز می تواند در دندان های ترمیم شده ایجاد شود، رعایت مناسب بهداشت دهان و معاینات منظم برای پیش گیری از ایجاد مشکلات بعدی لازم و ضروری است.چند روز اول پس از عصب کشی، دندان ممکن است حساس شود. در این خصوص می توان از داروهای مسکن همچون پاراستامول یا ایبوپروفن استفاده کرد. اگر درد یا فشار برای بیش از چند روز ادامه داشت، باید به پزشک مراجعه شود . نسبت موفقیت عصب کشی دندان بیش از 95% موارد درمان است.
از انجاییکه بعد از عصب کشی دندان پالپ دندان دیگر زنده نیست، دندان هایی که ریشه آنها درمان شده می توانند شکننده شوند و به احتمال زیاد دچار شکستگی شوند. جهت بررسی میزان موفقیت یا شکست و عصب کشی ناقص، بهترین روش تهیه عکس رادیولوژی جدید از دندان و مقایسه آن با عکس قبل از شروع درمان می باشد. هزینه عصب کشی دندان با توجه به شدت آن و وضعیت دندان آسیب دیده متفاوت است و بستگی به تعداد کانال های دندان، موقعیت دندان و …دارد.
عصب کشی دندان در کودکان برای دندانهای شیری و دائمی به کار برده می شود. زمانی که پالپ دندان کودک اسیب ببیند، باید جهت معاینه به پزشک مراجعه کند. در دندانهای شیری با توجه به نیاز به صحبت کردن، جویدن و رشد صحیح دندانهای دائمی از عصب کشی مثتثنی نیستند. در عصب کشی دندان های شیری، از آنجایی که برای مدت چند سال در دهان هستند، فقط عصب تاج دندان تخلیه می گردد و عصب ریشه دندان، باقی گذاشته می شود که پالپوتومی نام دارد. این عمل را در صورتی انجان می شود که عصب ریشه دندان عفونی نشده باشد. اگر عصب ریشه دندان شیری هم درگیر باشد باید مثل دندان دائمی با آن رفتار کرده و عصب کشی کامل یا پالپکتومی انجام گردد.
عصب کشی دندان در زنان باردار در طول دوره بارداری بی خطر می باشد و همچنین از انجایی که دندان ناسالم در صورت درمان نشدن می تواند عفونت به دنبال داشته باشد، درمان آن با عصب کشی می تواند به حفاظت از سلامت مادر و رشد بهتر جنین کمک کند.
مراحل عصب کشی دندان
1- معاینه
2- تهیه عکس رادیولوژی
3- استفاده از از یک صفحه پلاستیکی شکل در دهان بیمار برای تمیز نگه داشتن و حفاظت و خالی کردن آن از بزاق که سبب برداشته شدن پوسیدگی ها و دسترسی عاج دندان به ساق پالپ می شود.
4- خارج کردن عصب عفونی شده به وسیله یک ابزار کوچک
5- برداشتن پالپ آسیب دیده
6- خالی کردن ساقه پالپ و کانال های ریشه
7- قبل از پر کردن دائم کانال های ریشه، لازم است که این کانال ها از تمام عفونت پاک شده و خشک شوند.
8- قرار دادن داروهای لازم گاهی اوقات در ساقه پالپ و کانال ریشه جهت پاک شدن عفونت احتمالی محل ترتیب
9- پر کردن بخش داخلی دندان(ساقه خالی پالپ و کانال های ریشه) پس از تمیز کردن و خشک کردن محل(در این مرحله ممکن است نیاز به تزریق مواد بی حسی باشد)
10- استفاده از مرحله از مواد مخصوص دندان پزشکی برای پر کردن دندان جهت حفاظت از کانال های ریشه در برابر بزاق و نفوذ مواد خارجی
11- مرحله نهایی ترمیم دندان با استفاده از روکش دندان از جنس طلا، پرسلاین یا ترکیبی از پرسلاین و فلز
پس از عصب کشی یک درد موقت برای بیمار رخ می دهد که میتواند دلایل زیر را داشته باشد:
1) ترک یا شکستگی در دندان عصب کشی شده
2) بلند بودن پانسمان و یا ترمیم دندان
3) التهاب انتهای ریشه بر اثر فایل کردن دندان
4) واکنش افزایش حساسیت به بعضی از مواد پر کننده ریشه
5) عصب کشی ناقص قبلی
6) عفونت دندان عصب کشی شده بعلت پوسیدگی و…
مراقبت های بعد از عصب کشی
1- دندان ترمیم شده را تمیز کنید.
2- رعایت بهداشت دهانی
3- دندان های خود را هر صبح و شب به مدت حداقل 2 دقیقه مسواک بزنید.
4- ترجیحا از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنید.
5- برای تمیز کردن فاصله میان دندان ها از نخ دندان استفاده کنید.
6- از غذاهی حاوی قند و شکر زیاد استفاده نکنید.
7- از استعمال دختنیات و سیگار خودداری کنید.
8- در صورتیکه احساس کردید دندان شما نسبت به دیگر دندانهایتان بلندتر و برآمده می باشد این حالت بعد از عصب کشی طبیعی است.
9- بعد از اینکه بی حسی دندان از بین رفت، در صورتی دارویی از طرف دندانپزشک برایتان نسخه نشده است، می توان از قرص ایبوپروفن ۴۰۰ میلی گرم هر شش ساعت یکبار برای کنترل درد استفاده کرد.
10- سالم باقی ماندن دندانی که عصب کشی شده، به عواملی بستگی دارد از جمله :
– چه مقدار از دندان های طبیعی باقی مانده است.
– دندان های خود را چگونه تمیز نگه می دارید.
– نیروهایی که در هنگام جویدن به دندانهای خود اعمال می کنید.
عوارض و مشکلات عصب کشی
1- ایجاد عفونت که عوامل ذیل می تواند باعث آن شوند:
– عصب کشی ناقص که باعث می شود باکتری ها از ترمیم عبور کند
– شکستن مواد و امکان نفوذ و گسترش باکتری در لایه های داخلی دندان
– ایجاد ترک در ریشه دندان
– نفوذ مواد ریز شده باقیمانده عصب در هنگام عصب کشی به نوک ریشه دندان و داخل بافت دور دندان
در صورتیکه مقدار عفونت کم بوده و ریشه دندان را درگیر نکرده باشد و فقط مربوط به استخوان و لثه اطراف دندان باشد . بعد از استفاده ی داروهای ضد عفونت مشکل برطرف می شود .