ترمیم دندان
امروزه مواد ترمیمی دندانپزشکی بسیار تحول پیدا کرده اند و اکثر بیماران میتوانند از ترمیمهای هم رنگ دندان استفاده کنند. این مواد ترمیمی نه تنها از نظر زیبایی بسیار جذاب هستند و قبول بیماران واقع شده اند ، بلکه از نظر دوام و استحکام نیز پیشرفت بسیاری داشته است. یکی از مهمترین چالشهای دندانپزشکان در استفاده از مواد ترمیمی هم رنگ دندان برای دندانهای عقبی ، زمانبر بودن درمان و به خصوص مدت زمان نشستن بیمار بر روی صندلی است.
وقتی ترمیم دندان های عقبی زمان زیادی میبرد ، نه تنها هزینه درمان بسیار افزایش پیدا میکند بلکه بیمار نیز از باز نگه داشتن دهان در این مدت طولانی خسته میشود. به علاوه در این ناحیه ایزوله کردن دندان بسیار دشوار بوده و به راحتی نمیتوان در درمانهای ترمیم مستقیم دندان را خشک نگه داشت.
برای بر طرف کردن این مشکلات و کاهش مدت زمان درمان و نشستن بیمار بر روی صندلی دندانپزشکی، اخیراً شرکتهای زیادی شروع به ساخت ترمیمهای یکپارچه و پیش ساخته (غیر مستقیم) نموده اند.
پرواضح است مهمترین متریال در ترمیم دندان مستقیم ، خود ترمیم است. همان طور که پیشتر گفته شد مواد ترمیمی در سالهای اخیر تحول زیادی داشتند و اکنون در انواع مواد و درجات کیفیت موجود هستند. دسته بندیهای این مواد اغلب گیج کننده هستند، به خصوص در زمینه نانو تکنولوژی و انواع ترمیمهایی که ادعا میکنند از آن در محصول خود استفاده کرده اند. در اینجا دسته بندیهای مختلف ترمیمهای دندان را به اختصار توضیح میدهیم. با آشنایی با این مواد بهتر میتوانید تصمیم بگیرید کدام نوع ترمیم برای شما مناسبتر است.
مقایسه انواع کامپوزیت دندان
کامپوزیت دندان ماکروفیل یا درشت دانه
اولین نوع مواد کامپوزیت دندان که چند دهه قبل وارد دنیای دندانپزشکی شد، کامپوزیت ماکروفیل بود. کامپوزیت ماکروفیل حاوی ذراتی از 10 میکرومتر تا 50 میکرومتر است. این ذرات در مقایسه با مواد امروزی بسیار بزرگ به حساب میآیند. اگر چه اندازه بزرگ این ذرات باعث مقاومت بالای این مواد شده است اما از طرفی باعث میشود پولیش سطح ترمیم دشوار شود.
کامپوزیت دندان میکروفیل یا ریز دانه
نسل جدید مواد کامپوزیت دندان، در اواخر دهه 70 میلادی وارد دنیای دندانپزشکی شد. کامپوزیت میکروفیل حاوی ذراتی کوچکتر از 100 نانومتر است که باعث سهولت پولیش و صاف بودن سطح ترمیمهای میکروفیل میشود. با این حال برای اصلاح مشکل قابلیت پولیش، از مقاومت و استحکام مواد تا حدی صرف نظر شده است. شرکتهای سازنده برای ایجاد ترمیم کامپوزیت میکروفیل از ذرات رزین پرشده با مواد پلیمری استفاده کرده اند. این ذرات برای افزایش بار فیلر طراحی شدهاند اما ماده نهایی هنوز مقاومت و استحکام کافی برای دندانهای عقبی ندارد.
کامپوزیت دندان هیبرید، میکرو هیبرید و نانو هیبرید
بین دو سر طیف میکروفیل و ماکروفیل مواد کامپوزیت هیبرید ساخته شده اند. این کامپوزیتها ذراتی در محدوده 10 تا 50 میکرومتر و همچنین ذراتی در اندازه حدود 40 نانومتر دارند. میکرو هیبرید ها و نانو هیبریدها هر دو در گروه کامپوزیتهای هیبرید قرار میگیرند و محدوده اندازه ذرات این مواد کمتر از 100 نانومتر تا بیش از یک میکرومتر است. در این محدوده مواد بار فیلر بالایی دارند در نتیجه مقاومت آنها در مقابل ساییدگی افزایش یافته و استحکام بالاتری دارند.
یکی از مشکلات هیبریدها کاهش زیبای آنها به مرور زمان است. علت آن فرآیند استهلاک میباشد که در این فرآیند رزین بین ذرات تخریب شده و ذرات فیلر باقی میمانند که مستعد کنده شدن در سطح ترمیم هستند. یکدست و هموار نبودن سطح ترمیم باعث میشود حفظ تاثیر پولیش و خاصیت بازتاب کنندگی آن کاهش یابد.
نانو کامپوزیت دندان
یکی دیگر از مواد ترمیمی کامپوزیت دندان، نانو کامپوزیت است که برای بر طرف کردن مشکلات کامپوزیتهای هیبریدی ساخته شده است. در حالی که در هیبریدها، میکرو هیبریدها و نانو هیبریدها از ذراتی استفاده شده که با تراشکاری ساخته شده اند، ذرات نانو کامپوزیت با فرایند دیگری سنتز میشود. نقطه قوت این فرایند 3M ESPE است که از این تکنولوژی در Filtek™ Supreme Ultra Universal Restorative استفاده میشود.
اندازه ذرات در نانو کامپوزیت دندان ، 20 نانومتر است. ذرات نانو کامپوزیت ویژگی بسیار منحصر به فردی دارد: ذرات به یکدیگر متصل شده و خوشه نانو تشکیل میدهند. این خوشه های نانو باعث افزایش مقاومت مواد میشوند چرا که کارایی آنها مشابه ذرات بزرگ کامپوزیتهای سابق خواهد شد. هنگامی که این مواد تحت سایش قرار میگیرند، اگر چه ممکن است یک نانو ذره از خوشه جدا شود، اما فضای خالی ایجاد شده به قدری کوچک است که با چشمان غیرمسلح دیده نشده و اصلا احساس نمیشود. این ویژگیها باعث شده مواد ترمیمی نانو کامپوزیت دندان مقاومت در مقابل ساییدگی، قابلیت پولیش و استحکام بالایی داشته باشند که همه این ویژگیها برای ترمیمهای دندانهای عقبی بسیار مهم است.
همواره بیماران پس از ترمیم دندان، تست زبان انجام میدهند به این صورت که زبان خود را بر روی سطح ترمیم میکشند. به این صورت مواد نانو کامپوزیت دندان خیلی زود پولیش و صاف میشود و نیازی به پولیش دوباره در آینده وجود ندارد.
علاوه بر اندازه ذرات کامپوزیت دندان ، فاکتورهای دیگری نیز وجود دارد که دندانپزشک باید هنگام انتخاب نوع کامپوزیت دندان برای ترمیم دندانهای عقبی آنها را مدنظر قرار بدهد.
روش لایه به لایه: هنگامی که ناحیه بزرگی از دندانهای عقبی ترمیم می شوند، استفاده از نانو کامپوزیت دندان با لایه های دو میلیمتری بسیار راحتتر و بهتر از پر کردن توده ای یا باک فیل ( Bulk fill) است. اگر چه در پر کردن توده ای در زمان صرفه جویی میشود اما دندانپزشک باید پیش از استفاده از مواد باک فیل استحکام و مقاومت مواد را به دقت بررسی کند. به علاوه قرار دادن مواد پر کننده به صورت توده ای، مستلزم کیور کردن مناسب و درست مواد است و در صورتی که این مرحله به دقت انجام نشود، مثلاً لامپ مورد استفاده قدیمی بوده یا تمیز نباشد، ممکن است مواد خوب سخت نشوند. در مرحله کیور کردن، با استفاده از تاباندن نور مخصوصی مواد ترمیمی فعال و سخت میشوند.
انتخاب رنگ: یکی از مزایای استفاده از نانو کامپوزیت غیر توده ای است چرا که در این صورت طیف گسترده تری از رنگ را میتوان انتخاب نمود. حتی در مورد دندانهای عقبی، تطابق خوب رنگ ترمیم با رنگ دندان برای بیمار مهم است و دندانپزشک باید از موادی استفاده کند که از این نظر مناسب باشد.
روانروی و قابلیت جریان یافتن: این ویژگی به خصوص در دندانهای عقبی اهمیت زیادی دارد چرا که قابلیت مانور دندانپزشک در این ناحیه بسیار محدود است. مواد کامپوزیت دندان باید به خوبی جریان پیدا کنند و دیواره ها و سطوح دندان را پوشش بدهند. موادی که چسبندگی زیادی دارند و خوب جریان پیدا نمیکنند، علاوه بر این که کار آنها دشوارتر است زمان بیشتری نیز باید برای آنها صرف شود.