آبسه دندان که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد میشود، به کیست یا توده‌ای پر از چرک گفته میشود که میتواند در داخل دندان، روی لثه یا بر روی سطح استخوانی که دندانها را در جای خود نگه‌داشته، تشکیل شود.
به آبسه‌ای که در انتهای ریشه دندان ایجاد میشود، آبسه پری آپیکال و به آبسه روی بافت لثه آبسه پریودنتال گفته میشود. در صورت ایجاد هر نوع آبسه دندان و لثه، مراجعه به پزشک و دریافت درمان آبسه دندان و لثه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که آبسه‌ها به خودی خود از بین رفته و برطرف نمی‌شوند.
گاهاً عفونت ناشی از آبسه دندان و لثه میتواند به سایر نواحی بدن نیز سرایت کرده و باعث ایجاد بیماری یا سایر عوارض شود.
نشانه‌ها و علائم آبسه دندان و لثه
موارد زیر از نشانه‌ها و علائم آبسه دندان یا لثه هستند:
- درد شدید و ضربان دار در دندان آسیب دیده یا لثه که این درد به طور ناگهانی بروز کرده و با گذر زمان تشدید میشود.
- دردی که به گوش، فک و گردن یا سایر نواحی مجاور دندان و لثه ساطع میشود.
- دردی که با دراز کشیدن بدتر شده و حتی خواب شما را نیز مختل میکند.
- قرمزی و تورم صورت.
- حساسیت دندانی، تغییر رنگ دندان یا لق و شل شدن دندان.
- قرمزی و تورم لثه.
- حساسیت دندان به غذا و نوشیدنی سرد یا گرم.
- بوی بد یا طعم نامطبوع در دهان.
چنانچه عفونت به سایر نواحی سرایت کرده باشد، ممکن است تب زیادی داشته باشید و بطور کلی احساس بیمار بودن کنید.
حتی در موارد شدیدتر ممکن است نتوانید دهان خود را بطور کامل باز کنید و در بلع یا تنفس شما نیز مشکل ایجاد شود.
این مقاله را هم بخوانید : ایمپلنت دندان
چه عواملی باعث آبسه دندان و لثه میشوند؟
دهان محیطی مملو از باکتری است. این باکتری‌ها لایه‌ای چسبناک بنام پلاک را روی دندانها ایجاد میکنند. در اینصورت، اگر شما بهداشت دهان و دندان را رعایت نکنید و دندان‌های خود را تمیز نگه ندارید، اسیدی که توسط باکتری‌های موجود در پلاک دندان تولید میشود میتواند به دندانها و لثه شما آسیب زده و منجر به پوسیدگی دندان یا ابتلا به بیماری لثه شود.
عوامل زیر میتوانند احتمال بروز آبسه دندان و لثه را افزایش دهند:
- بهداشت ضعیف و نامناسب دهان و دندان: چنانچه به طور منظم دندان‌های خود را مسواک نزنید و از نخ دندان استفاده نکنید، این امر باعث ایجاد پلاک بر روی دندان‌های شما خواهد شد.
- مصرف بیش از حد غذاها و نوشیدنی‌های شیرین یا حاوی نشاسته: این موارد میتوانند موجب تحریک رشد و تکثیر باکتری‌های داخل پلاک دندان شوند که این امر منجر به پوسیدگی دندان و نهایتاً باعث ایجاد آبسه میشود.
- صدمه و آسیب فیزیکی یا سابقه جراحی دندانها یا لثه: باکتری‌های موجود در محیط دهان میتوانند به هر ناحیه آسیب دیده از دندان یا لثه نفوذ کنند.
- ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن: در افرادی که به بیماری زمینه‌ای مانند دیابت مبتلا هستند، یا افرادی که تحت درمان‌های خاصی مانند: درمان با داروهای استروئیدی یا شیمی‌درمانی هستند، ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن احتمال بروز آبسه دندان و لثه را افزایش میدهد.
نحوه تشخیص آبسه دندان و لثه
چنانچه در دندانها و لثه ی خود احساس درد یا حساسیت به لمس داشتید و یا در دهان خود ترشحات چرکی داشتید، نباید این علائم را نادیده بگیرید و حتما باید در اسرع وقت به دندانپزشک خود مراجعه کنید. دندانپزشک ممکن است بر اساس همین علائم یا با روش دیگری، آبسه دندان یا لثه را تشخیص دهد.
این مقاله را هم بخوانید : ایمپلنت فوری
دندانپزشک در طول ویزیت ممکن است دندانها و لثه ی شما را معاینه کرده و به دنبال یافتن نشانه‌ای از عفونت باشد. نشانه‌ها و علائم عفونت شامل درد، تورم و قرمزی هستند. علاوه بر معاینه فیزیکی، دندانپزشک ممکن است برای بررسی احتمال ابتلا به بیماری پریودنتال (بیماری لثه) یا عفونت دندان (بدلیل عفونت پالپ دندان) عکسبرداری با اشعه ایکس یا رادیوگرافی دندان را تجویز کند. این عکسبرداری با اشعه ایکس به دندانپزشک کمک میکند تا احتمال تحلیل استخوان فک در اثر عفونت را نیز بررسی کند.
ممکن است که به مرور زمان، علائم آبسه دندان و لثه تا حدودی بهتر شوند. اما حتی اگر آبسه پاره شده و تخلیه شود نیز شما حتما باید برای درمان عفونت به دندانپزشک مراجعه کنید.
درمان آبسه دندان و لثه
همانطور که پیشتر نیز گفته شد، آبسه دندان و لثه، خود به خود و بدون درمان رفع نمیشود. حتی اگر آبسه ترکیده و تخلیه شود و درد شما متوقف شود، باز هم باید برای مداخله پزشکی و درمان سراغ دندانپزشک بروید. روش‌های رایج درمان آبسه شامل موارد زیر میشوند:
درمان فوری پوسیدگی دندان و آسیب وارده به دندان و لثه
این درمان شامل تخلیه کردن آبسه، رفع کامل عفونت و جلوگیری از گسترش عفونت، حفظ دندان در صورت امکان (نکشیدن دندان) و پیشگیری از بروز سایر عوارض میشود.
داروهای آنتی بیوتیک
داروهای آنتی بیوتیک، میکروب‌های ایجاد کننده آبسه را از بین برده و به ترمیم دندان و استخوان کمک میکنند. دندانپزشک بعد از بررسی تصاویر اشعه ایکس و تایید وجود عفونت، داروهای آنتی بیوتیک و در عمده مواقع، پنی سیلین تجویز میکند. داروهای آنتی بیوتیک معمولا در کنترل آبسه موفق عمل میکنند. اکثریت علائم در عرض ۲ روز کاهش میابند و آبسه معمولا با گذشت ۵ روز از مصرف آنتی بیوتیک، درمان میشود.
گاهاً اگر عفونت محدود به ناحیه آبسه باشد، حتی ممکن است به آنتی بیوتیک هم نیازی نباشد. اما اگر عفونت به دندان‌های مجاور، استخوان فک یا سایر نواحی گسترش یافته باشد، در اینصورت دندانپزشک برای جلوگیری از گسترش عفونت، آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد. همچنین اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف باشد، داروی آنتی بیوتیک برای شما تجویز خواهد شد.
شستشوی دهان و دندان با محلول آب نمک گرم
چنانچه آبسه خود به خود پاره شده یا بترکد، میتوانید تا زمانی که امکان مراجعه به دندانپزشک برای تخلیه کامل آبسه را داشته باشید، درد خود را به وسیله ی شستشوی دهان و دندان با محلول آب نمک گرم تسکین دهید. حتی پس از درمان و در طول دوره بهبودی نیز ممکن است دندانپزشک شستشوی دهان و دندان با محلول آب نمک گرم را برای تسکین هرگونه درد و ناراحتی به شما توصیه کند.
عصب کشی دندان
این روش درمانی میتواند باعث از بین رفتن عفونت شده و موجب حفظ دندان شود. عصب کشی شامل برداشتن پالپ دندان آسیب دیده و تخلیه آبسه میشود. طی این روش، بعد از برداشتن پالپ دندان، ناحیه پالپ و کانال ریشه دندان پر شده و مسدود میشود. حتی ممکن است برای برداشتن بافت آسیب دیده ریشه دندان، به جراحی هم نیاز باشد. این گزینه تنها زمانی توصیه میشود که ساختمان دندان به قدری حفظ شده باشد که بتواند ترمیم دائمی دریافت کند.
کشیدن دندان عفونی
اگر امکان بهبودی با عصب کشی نباشد، دندان باید کشیده شود. در اینصورت، دندانپزشک برای از بین بردن عفونت، دندان را کشیده و آبسه را تخلیه میکند. سپس دندانپزشک با انجام كورتاژ لثه‌اى (خراشیدن لثه) تمامی بافت عفونی نوک دندان را خارج میکند. کشیدن دندان و تمیز کردن کل ناحیه عفونی موجب بهبودی میشود.
جراحی
عفونت ناشی از آبسه ممکن است به کف دهان یا گردن گسترش یابد که در اینصورت لازم خواهد بود تا آبسه در اتاق عمل و تحت بیهوشی تخلیه شود. در موارد دیگر، چنانچه آبسه بعد از درمان بهبود نیافته یا بعد از عصب کشی بدتر شود، به احتمال زیاد به جراحی آبسه دندان و پر کردن کانال ریشه دندان و همچنین بیوپسی تشخیصی (نمونه برداری) نیاز خواهد بود.
بستری شدن در بیمارستان
عفونت شدید و جدی دندان و استخوان فک میتواند کشنده باشد، که در اینصورت بیمار به بستری شدن در بیمارستان و تحت نظر پزشک بودن نیاز خواهد داشت.
نحوه تسکین درد ناشی از آبسه دندان و لثه
تا قبل از مراجعه به دندانپزشک، میتوانید درد خود را با داروهای مسکن آرام کنید.
در موارد آبسه دندان، ترجیحا از ایبوپروفن به عنوان مسکن استفاده کنید. اما اگر به دلایل پزشکی قادر به مصرف این دارو نباشید میتوانید بجای آن از پاراستامول استفاده کنید.
توجه داشته باشید که نباید به کودکان زیر ۱۶ سال آسپرین داده شود.
چنانچه مصرف ۱ عدد داروی مسکن درد شما را تسکین ندهد، مصرف همزمان پاراستامول و ایبوپروفن طبق دوز توصیه شده بروی جعبه آنها ممکن است مؤثر باشد.
این روش برای بزرگسالان بی خطر بوده اما مناسب کودکان زیر ۱۶ سال نیست.
پیروی از نکات زیر نیز میتواند به تسکین درد شما کمک کند:
- اگر درد شما بدتر شد از خوردن و آشامیدن مواد غذایی سرد یا گرم خودداری کنید.
- در صورت امکان از غذاهای خنک و نرم استفاده کنید و مواد غذایی را در سمت مخالف دهان خود بجوید.
- از مسواک نرم برای مسواک زدن دندانها استفاده کنید و به طور موقت از نخ دندان کشیدن در اطراف دندان آسیب دیده خودداری کنید.
انجام دادن موارد بالا میتواند به تسکین درد و کاهش موقت علائم کمک کند، اما شما نباید مراجعه به دندانپزشک را به تأخیر بیندازید.
چه زمانی باید به دنبال درمان فوری یا اورژانسی آبسه دندان و لثه باشیم؟
بهتر است فردی که دچار آبسه دندان یا لثه شده، یا علائم مشکوکی دارد، در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کند. گاهاً نیز ممکن است امکان مراجعه سریع به دندانپزشک وجود نداشته باشد. در این مواقع میتوانید به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید. پزشک عمومی در حیطه ی درمان‌های دندانپزشکی تخصص ندارد اما میتواند تا زمان محیا شدن شرایط مراجعه شما به دندانپزشک، درد شما را با آنتی بیوتیک و مسکن آرام کند.
توجه : دندانپزشکان جزو کارکنان بخش اورژانس بیمارستان نیستند. درمان ارائه شده توسط پزشک بیمارستان نیز نمیتواند جایگزینی برای درمان دندانپزشک باشد. پزشک بیمارستان برای مقابله با مشکلات دندانی آموزش ندیده و تنها در کنترل عفونت یا درد میتواند به شما کمک کند.
چنانچه فرد مبتلا به آبسه علائم زیر را داشت باید حتماً و سریعاً تحت درمان پزشکی قرار بگیرد. این علائم خطرناک عبارتند از:
- آبسه دارای قطر بیش از ۱ سانتی‌متر یا بزرگ‌تر از آن باشد.
- لثه یا صورت دچار تورم شدید شده یا توده‌های سفتی بر روی آنها ایجاد شده باشد.
- در لثه یا در دهان خونریزی داشته باشید.
- تب بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد داشته باشید.
- ورم کردن غدد لنفاوی ناحیه گردن.
در صورت داشتن علائم زیر، فرد باید فوراً به بخش اورژانس بیمارستان منتقل شود:
- درد شدیدی که با داروی مسکن قابل کنترل نیست.
- تنگی نفس یا سایر اختلالات تنفسی.
- اختلال در بلع، یا دشواری در مصرف مایعات که منجر به کم آبی بدن میشود.
- درد شدید حین باز کردن دهان.
- تورم گردن یا اطراف چشم‌ها یا بطور کلی ورم شدید صورت.
- ترشح زیاد و بیش از اندازه بزاق دهان.
هزینه درمان آبسه دندان و لثه
درمان این عارضه گزینه و روش‌های متفاوتی داشته و به همین دلیل تعیین یک هزینه ی واحد برای درمان آبسه دندان و لثه ممکن نیست. متغیرهای زیادی اعم از نوع و شدت آبسه، آبسه دندان یا لثه، عوارض جانبی احتمالی و شرایط ثانویه ناشی از گسترش آبسه یا عفونت دندان به نواحی دیگر، سن و وضعیت سلامتی بیمار، نوع درمان و طول مدت درمان، متخصص مورد نیاز برای درمان، محل انجام درمان ( اعم از مطب دندانپزشکی، اورژانس یا اتاق عمل بیمارستان) و پوشش یا عدم پوشش بیمه، همگی در تعیین هزینه درمان آبسه دندان و لثه دخیل هستند.
سؤالات متداول
سؤال ۱: اگر آبسه بترکد و ناخواسته محتویات آنرا قورت دهیم چه اتفاقی می‌افتد؟
اتفاق خاصی رخ نمیدهد. معده دارای هیدروکلریک اسید است که به عنوان یک سد دفاعی طبیعی در برابر باکتری عمل میکند.
سؤال ۲: آیا آبسه دندان و لثه یک مورد اورژانسی دندانپزشکی محسوب میشود؟
بله، آبسه دندان و لثه یک مورد اورژانسی دندانپزشکی است که باید فوراً به دنبال درمان آن باشید. در صورت عدم درمان ممکن است عفونت به سایر نواحی بدن سرایت کرده و باعث ایجاد عوارض جدی یا کشنده شود. از این رو، بهتر است که آبسه دندان و لثه هرچه سریعتر درمان شود.
سؤال ۳: برای درمان آبسه دندان و لثه چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر یک از علائمی که در ابتدای مقاله ذکر شدند، باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید. حتی ممکن است به دلیل حساسیت درمانی و خطر بالای این مورد، دندانپزشک از شما بخواهد که در ساعاتی غیر معمول به مطب مراجعه کنید. منتظر تشدید درد یا عفونت خود نباشید و سریعاً به دندانپزشک مراجعه کنید.
سؤال ۴: آیا آبسه دندان و لثه مسری است؟
خیر، آبسه نمی تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.
سؤال ۵: پس از درمان آبسه دندان و لثه، خوردن و نوشیدن چه نوع غذاهایی بی خطر است؟
بهتر است که پس از درمان آبسه دندان و لثه، از غذاهای نرم و بدون نمک استفاده کنید. مواد غذایی مانند میلک شیک، موز، سس سیب، ماست، غلات پخته شده، نیمرو، پوره سیب زمینی و کاسترد یا پودینگ مناسب نیستند. حتماً آب زیادی بنوشید تا بدن شما هیدراته بماند.
سؤال ۶: پری کورونیت چیست؟
پری کورونیت به نوعی بیماری گفته میشود که طی آن، لثه ی اطرف دندان دچار عفونت میشود. این اتفاق عمدتاً در مورد دندان عقل و به ویژه دندان عقل نهفته رخ میدهد. گاهاً لثه پوشش دهنده ی بالای دندان عقل نهفته، پاره شده و باکتری‌ها به این بافت آسیب دیده نفوذ میکنند. بیماری پری کورونیت باید توسط دندانپزشک درمان شود.
سؤال ۷: آیا دندان عقل هم دچار آبسه میشود؟
دندان عقل که به آنها دندان آسیاب سوم هم گفته میشود، معمولاً در اواخر نوجوانی رشد میکند. گاهاً به دلیل فشردگی سایر دندانها، فضای کافی برای رشد دندان عقل وجود ندارد که این امر باعث نهفتگی دندان عقل میشود. دندان عقل نهفته به این معنی است که این دندان نتوانسته به طور صحیح رشد کند و به طور کامل یا بخشی از آن در زیر سطح لثه باقی مانده است. این امر همیشه هم مشکل ایجاد نمیکند اما میتواند باعث بروز بیماری پری کورونیت شده و به آبسه منجر شود.
سؤال ۸: آیا ممکن است که آبسه دندان و لثه باعث تورم شود اما دردی نداشته باشد؟
بله، اما درد نداشتن به معنای مرگ عصب دندان بوده و به معنی حل شدن مشکل نیست. گاهاً ممکن است آبسه خود به خود تخلیه شود و درد تسکین یابد. این به معنای از بین رفتن آبسه نیست و امکان سرایت کردن عفونت و تشدید وضعیت وجود دارد. از این رو، باید آبسه را جدی گرفته و در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.
سؤال ۹: آیا تمامی موارد آبسه دندان و لثه با چشم قابل رویت هستند؟
خیر. فقط آن دسته از موارد آبسه دندان و لثه که دچار فیستول یا جوش میشوند را میتوان با چشم دید. گاهاً ممکن است هیچ علائم قابل مشاهده‌ای از آبسه وجود نداشته باشد. از این رو، اگر هر یک از علائم فوق الذکر برای آبسه را داشتید باید برای تشخیص صحیح مشکل به دندانپزشک مراجعه کنید.
سؤال ۱۰: آیا ممکن است آبسه دندان و لثه سفت باشد؟
با اینکه اکثریت آبسه‌ها نرم هستند اما گاهاً ممکن است حین لمس متوجه شوید که آبسه شما سفت و سخت است. به محض مشاهده توده ی سفت در دهان یا سایر علائم آبسه، تورم فک، دندان یا فک درد، باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.
سؤال ۱۱: آیا ممکن است که آبسه دندان در کنار یا زیر روکش دندانی، پروتز، ایمپلنت دندان یا بریج دندانی ایجاد شود؟
بله. در صورتی که روکش دندان یا ایمپلنت دندانی به طور صحیح انجام نشده باشند و آسیب دیده یا شکسته باشند، ممکن است باعث ایجاد آبسه دندانی شوند. روکش دندانی اغلب بعد از عصب کشی دندان استفاده میشود، به این معنی که روکش به دندانی که قبلاً آسیب دیده متصل میشود. با اینکه این امر نادر و غیر محتمل است، اما ممکن است گاهاً آبسه دندان در کنار یا زیر روکش دندانی ایجاد شود. پروتز دندان مصنوعی هم ممکن است در صورت عدم نصب درست، به لثه آسیب بزند. لثه ی آسیب دیده در برابر عفونت نفوذ پذیر خواهد بود. به همین دلیل باید مطمئن شد که پروتز دندانی به طور صحیح نصب شود تا از آسیب به بافت مجاور و عفونت ناحیه جلوگیری شود. ایمپلنت دندانی هم برای جایگزینی دندان از دست رفته استفاده میشود. ایمپلنت به دلیل ساختار خود بیشتر مستعد عفونت توسط باکتری است، که این امر میتواند به آبسه دندان و لثه منتهی شود. با این حال، در اکثر موارد ایمپلنت دندانی بطور موفق انجام میشوند و مشکلی ندارند. بریج دندانی دارای ریشه نبوده و آبسه روی آن ایجاد نمیشود اما این احتمال وجود دارد که دندان‌هایی که در مجاورت آن هستند دچار آبسه شوند.
سؤال ۱۲: آیا وارد شدن ضربه یا آسیب به دهان می تواند باعث ایجاد آبسه دندان و لثه شود؟
وارد شدن هرگونه آسیب و ضربه به دندان یا دندان قروچه کردن، میتواند به ساختمان دندان آسیب زده و موجب نفوذ باکتری به این نواحی و نهایتاً باعث ایجاد آبسه شود.
سؤال ۱۳: آیا ممکن است که آبسه در زیر زبان هم ایجاد شود؟
آبسه زیر زبان به آبسه دندانی مربوط نمیشود اما میتواند ناشی از آنژین لودویگ (عفونت نادر پوستی در بافتهای نرم دهان) باشد. آنژین لودویگ یک مورد اورژانسی بوده و به درمان سریع پزشکی نیاز دارد.
سؤال ۱۴: نشانه‌ها و علائم گسترش عفونت آبسه دندان و لثه کدامند؟
درد، تورم و حساسیت غیر طبیعی نسبت به فشار یا لمس در فک، صورت یا گونه و داشتن تب از علائم گسترش عفونت آبسه دندان و لثه هستند.
سؤال ۱۵: آیا آبسه دندان و لثه خود به خود برطرف میشود؟
خیر، آبسه دندان و لثه خود به خود برطرف نمیشود. چنانچه عفونت باعث مرگ پالپ دندان شده باشد ممکن است دندان درد نداشته باشید. اما شما درد را به دلیل نبود عصب حس نمیکنید. با این حال، امکان گسترش عفونت و تخریب بافت بیشتر هنوز وجود دارد. چنانچه هریک از علائم عفونت را داشتید حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.
